همدلی ومواسات شالوده اجتماعی بودن انسان ازنگاه مولا علی(ع)
درآستانه ولادت باسرسعادت مولای متقیان حضرت علی(ع) قرارداریم ؛ ضمن تبریک این عیدبزرگ به همه آزادی خواهان وعدالت جویان وعاشقان آن حضرت؛ خوشبختانه یکی ازمسائلی که دریکی دوسال اخیرازیمن بد اقتصای کشوربیشتربه آن توجه شده است بحث همدلی ویاری رساندن به مستمندان هست.اصولاچرخ آسیای جامعه ایمانی بر پایه محبت و پیوستگی ویاری گری با حفظ کرامت ها می گردد. از محبوب ترین کارها نزد خدا، قیام برای رفع نیازهای برادران ایمانی و تلاش در رفع آن است. اساساً قدم هایی که در پی رفع نیاز برادران دینی برداشته می شود، مأجور است. جان اهل ایمان چنان با هم پیوند خورده است که مانند یک وجودند وبه نظرمی رسد فلسفه امت واحده نیزهمین است.اندوه هر یک، اندوه همه و شادی هر یک شادی همگان است. هیچ گاه انسان مسلمان برای خود سفره های رنگین و چرب نمی پسندد، در حالی که در چند قدمی او، محرومانی از شدت گرسنگی و بی نوایی از حداقل خوراک و پوشاک بهره مند نباشند.
از جمله وظایف بسیار مهم اهل ایمان نسبت به یکدیگر، «مواسات» و یاری کردن یکدیگر و شریک ساختن در مال است. بنابراین، مسلمانان باید اهل تکامل اجتماعی و مواسات باشند، حقوق الهی در اموالشان را به تمامی بپردازند، و چشمشان به سوی خدا و گامشان برای خلق و دستشان برای دستگیری بینوایان، یتیمان و محرومان، گشاده باشد چرا که حُسن سلوک و خیرخواهی نسبت به بندگان خدا، انسان را از خودخواهی و خودبینی بازمی دارد و به اخلاق الهی و ملکوتی آراسته می سازد. فرد مسلمان، هیچ گاه نباید نسبت به ناراحتی دیگران بی تفاوت و از احوال آنان بی خبر باشد. افراد بی تفاوت و خودخواه، لزوم تعاون وهمکاری در نیکوکاری و سالم سازی اجتماع را که یک اصل مهم اسلامی است، نادیده می گیرند. مسلمان باید بکوشد روح همیاری و همدردی را در خود پدید آورد و حالت بی تفاوتی و خون سردی را به خون گرمی و سوز و گداز و حس فرد گرایی را به روح اجتماعی مبدل سازد. در این حال، به محض اینکه برادر دینی اش احساس ناراحتی و نیاز کرد، بی درنگ در رفع مشکلاتش می کوشد و حتی پیش از تقاضا، در مقام یاری او برمی آید.خوشبختانه این همان است که طی سال های اخیروبویژه بعد ازمشکلات عدیده اقتصادی کشوروبا توصیه بزرگان ازجمله مقام معظم رهبری این رویکرد شکل گرفته است. دراین میان رفتار علی علیه السلام با یتیمان و محرومان، الگویی برای همه دولتمردان، مسئولان و شیعیان و آزادمردان است. در حقیقت، آن حضرت با عمل خویش، حجت را بر ما تمام کرده است.حضرت علی(ع) جامعه مطلوب را درگرو همدلی انسان ها می داند وعوامل زیست اجتماعی انسا ن ها را این گونه ترسیم نموده است که هریک ازاین عوامل درجامعه کنونی اگرنباشد با این اوضاع اسفناک اقتصادی مردم شدیدا با مشکلات عدیده ای مواجه خواهند شدومهمتراینکه با نبود آن ها شالوده اجتماعی بودن انسان بهم می خورد.حضرت در نهج البلاغه این موارد را اینگونه برمی شمرد:
۱- عدم توانایی انسان در رفع همه نیازمندی های خویش
امام علی(علیه السلام) از همکاری و تعاون با لفظ «ید» به معنای دست تعبیر کرده اند: کسی که یاری خود را از کسانش دریغ داشته، یک دست را از آنان بازداشته و دست هایی را از یاری خود بازداشته است. می توان از گفتار امام(علیه السلام)این گونه استنباط کرد که چون انسان همه نیازهای خود را نمی تواندبرطرف سازد، بنابراین، به یاری دیگران نیاز دارد.
۲- نیاز انسان ها به همکاری با یکدیگر برای رشد معنوی
انسان ها در امور معنوی، پیمودن ارزش های انسانی، نجات از تاریکی ها و ظلمات احتیاج به همکاری و همیاری دیگران دارند. امام علی(علیه السلام) در این مورد درخطبه ۸نهج البلاغه می فرمایند: «و همواره با اجتماعات بزرگ باشید که دست خدا با جماعت است. از پراکندگی بپرهیزید که دوری کننده از مردم بهره شیطان است; چنان که گوسفند تنها طعمه گرگ است.»
- نیاز انسان به همکاری دیگران برای دفاع از خویش
هریک از افراد انسان برای دفاع از خود به کمک همنوع خود محتاج است
امام علی(علیه السلام) در خطبه ای ۲۳می فرمایند: ” ای مردم! انسان هرچند که ثروتمند باشد از عشیره اش بی نیاز نیست که از او با دست و زبانش دفاع کند.” از سخن ایشان اینگونه فهمیده می شود که انسان زندگی اجتماعی را به عنوان یک راه تحمیلی نپذیرفته است، بلکه سعادت و کمال خود را وابسته به همکاری و معاونت دیگری می داند.
- نیاز انسان به عاطفه و محبّت
این گونه عواطف بین انسان ها که به طور فطری در وجود آدمی نهاده شده است، موجب می شود که انسان به دیگران احساس نیاز کند و در نتیجه، زمینه اجتماعی زیستن را سبب شود; چنان که امام علی(علیه السلام) در ادامه همان خطبه ۲۳فرمودند: «زیرا (عشیره) زمانی که حادثه ای پیش آید پرعاطفه ترین مردم نسبت به او هستند.»
۵-انفاق، عامل فزونی ثروت
اگر انفاق و رسیدگی به محرومان فراموش شود و ثروت ها در یک قطب اجتماع جمع شود، اکثریتی محروم و بینوا به وجود می آیند. دیری نخواهد گذشت که انفجاری در اجتماع، نفوس و اموال سرمایه داران را در آتش خواهد سوزاند. بنابراین، انفاق پیش از اینکه به حال محرومان مفید باشد، به نفع سرمایه داران است و در حقیقت، تعدیل ثروت، حافظ ثروت است. امام علی علیه السلام می فرماید: «اموال خویش را با دادن زکات حفظ کنید».
یکی ازاقشارمحروم جامعه که درجامعه ما متاسفانه به دلیل تصافات مرگبار؛بلایا وحوادث ناگوردیگرزیاد دیده می شود وجودیتیمان درجامعه است؛ این قشردرنگاه مولا علی(ع) به طورخاص دیده شده است.حضرت ضمن نامه ای به فرزندان خویش مسئله توجه به این قشر را تأکید کرده اند: “خدا را، خدا را در نظر داشته باشید درباره یتیمان; آنان را گاه گرسنه و گاه سیر مدارید.”(نامه۴۷) در سیره عملی ایشان مدارا با یتیمان و بینوایان مشهور عام و خاص است. نقل است: پیری نابینا و سائل از راهی می گذشت. حساسیت امیرالمؤمنین(علیه السلام) برانگیخته شد، پرسیدند: این کیست؟ پاسخ دادند: یا امیرالمؤمنین نصرانی است. فرمودند: تا توان داشت او را به کار گماشتید، اکنون که پیر و فرتوت شده، او را منع می کنید؟ از بیت المال بر او انفاق نمایید.امیداست که هم مردم وهم مسئولین حداقل به همان اندازه که به برپایی جشن وسرورایام میلاد آن عصاره عدالت اهتمام می ورزند به رفتارعملی وسیره زتدگی آن حضرت درطول عمربابرکتشان نیزتوجه نمایند.