حریق، آخرین هشدار یک زیرساخت فراموششده
دکتر سهراب حنایی
طراح و ناظر پایه ۱ سازمان نظام مهندسی خراسان رضوی
در روزهای اخیر، آتشسوزی در یکی از ساختمانهای مرتفع شهر سبزوار، که بهعنوان «ساختمان سیمان» شناخته میشود، موجی از نگرانی و پرسش در میان شهروندان، کارشناسان و مسئولان بهوجود آورد. هرچند خوشبختانه این حادثه تلفات جانی نداشت، اما خسارات مادی ، اجتماعی و امکان بالقوه آن، برای وقوع فاجعهای بزرگتر، زنگ خطری جدی برای ماست.
با تاکید بر تجربههای مشابه، بر هیچ کس، پوشیده نیست، که بخشی عظیمی از مشکلات پیش آمده، در این ساختمان و موارد مشابه آن، مربوط به عدم اجرای اصول مصوب در سازمان های ناظر و ضوابط الزامی ایمنی واطفا حریق، می باشد. اما نکات قابل تاملی وجود دارد، که با صرف هزینه ای ناچیز می توان، آنها را اجرا کرد، تا در صورت بروز حادثه، به سرعت شرایط را مدیریت نمود. سوال اینجاست، که اکنون، چه باید کرد تا در آینده شاهد چنین حوادثی نباشیم. از دو منظر می توان این این فاجعه را مورد نقد و بررسی قرار داد. آنچه مربوط به عدم وجود سیستم های مناسب و استاندارد اطفا حریق، متریال نامناسب نمای ساختمان، طراحی شفت مناسب تامین هوا، روش های جلوگیری از انتقال حریق به زون های دیگر و .. ، می باشد بر کسی پوشیده نیست.
اما از منظری دیگر، عدم وجود یک زیر ساخت شهری ساده، به نام شیر هیدرانت، نکته ای است که کمتر بدان پرداخته شده است. در این حادثه، عدم استقرار شیر هیدرانت، در منطقه مذکور، با توجه به وجود چندین ساختمان بلند مرتبه، از نکاتی است، که در اولین نگاه، در بحث مدیریت این حادثه، خودنمایی می نمود. طراحان شبکه های توزیع آبرسانی، همواره، جریان مورد نیازآب، جهت اطفا حریق را، در محاسبات خود در نظر می گیرند که به کمک آن میتوان آبرسانی به سیستم های آتش نشانی را تسریع نمود و یا به طور مستقیم از شبکه توزیع آبرسانی برای اطفا حریق کمک گرفت. ضمن اینکه، با توجه به امکانات کنترل از راه دوری که هم اکنون، در صنعت آب وجود دارد و مورد استفاده قرار گرفته است، امکان افزایش دبی و فشار شبکه توزیع آبرسانی به صورت برخط، وجود دارد، که به کمک آنها می توان، در کسری از ثانیه، فشار خطوط را افزایش داد، تا امکان پرتاب آب به طبقات بالای ساختمان های بلند مرتبه وجود داشته باشد.
این مهم نکته ای است که میبایست در اولین فرصت در برنامه اجرا قرار گیرد.
در کنار صحنه های زیبای فداکاری همشهریان عزیزمان، حضور در صحنه مسئولین مربوطه، تا پایان عملیات و بسیاری نکات مثبتی که شاهد آن بودیم، نقاط ضعف ما چیست و برای جلوگیری از تکرار مشابه این فاجعه ، چه باید کرد؟
۱٫ تجهیز فوری ساختمانهای صنعتی و تجاری به سیستمهای اعلام و اطفای حریق طبق ضوابط بهروز سازمان آتشنشانی و مقررات ملی ساختمان (مباحث ۳ و ۱۴)
۲٫ بازرسیهای دورهای و پیوسته، توسط مهندسان ناظر و کارشناسان رسمی ایمنی
۳٫ ایجاد بانک اطلاعاتی از وضعیت ایمنی ساختمانهای پرخطر در شهر و انتشار آن برای مسئولان شهری به صورت لایه ای مجزا در GIS
4. آموزش شهروندان و کارکنان صنعتی درباره استفاده از جعبههای آتشنشانی، کپسولها، و نحوه تخلیه اضطراری
۵٫ ایجاد زیر ساخت های مناسب همچون شیرهای هیدرانت در مناطق مناسب
۶٫ ارتقا تجهیزات و ادوات اطفا حریق
تمام کارشناسان و مسئولین این سرزمین، وظیفه داریم هشدار دهیم:
آتشسوزیها اتفاقی نیستند، بلکه در اغلب موارد، نتیجه مستقیم بیتوجهی به مقررات، حذف بودجه ایمنی، یا نصب نمایشی تجهیزات اطفاست.
امید آنکه این حادثه نه بهعنوان یک اتفاق تلخ، بلکه بهعنوان یک نقطه آغاز برای اصلاح رویکردها در ساختوساز، نظارت و نگهداری و زیر ساختها، در ذهن همگان باقی بماند.